घरमा-घरमा घन्काइने सदाबहार तिहार गीत

तिहारको केही आफ्नै विशिष्टता छ । जस्तो कि, सेलरोटी, सयपत्री अनि संगीत । ढकमक्क फूलेका सयपत्री र सेलरोटीको सुगन्धले जसरी तिहारलाई खास बनाएको छ, उसैगरी देउसी-भैलो भाकाले पनि ।

जब देउसी-भैलो गुञ्जन थाल्छ, तिहारको उल्लास छाउँछ । यसरी संगीतसँग अभिन्न रुपमा जोडिएकैले हुनुपर्छ, तिहारलाई लक्षित गरेर सर्जकहरुले थुप्रै गीतहरु रचेका/गाएका छन् । जब यी गीतहरु घन्किन थाल्छन्, तब सप्तरंगी पर्व तिहारको रंग अरु प्रगाढ बन्छ ।  तिहार शुरु नहुँदैदेखि केही तिहारका गीतहरु गुञ्जिन थाल्छन् । यहाँ यस्तै तिहारका सदाबहार गीतहरु प्रस्तुत गरिएको छ ।

तिहारै आयो लौ झिलिमिली…

तिहारै आयो, लौ झिलिमिली,
सुन हजुर भैलिनी आइन् आँगन…’

चलचित्र ‘स्वर्ग’मा समावेश गीत हो यो । शम्भु प्रधानको निर्देशन रहेको यो चलचित्र २०५० सालमा प्रदर्शनमा आएको हो । यो गीत यादव खरेलले लेखेका हुन् भने शम्भूजीत बाँस्कोटाको संगीत रहेको गीतमा लोचन भट्टराई र नूतन प्रधानको स्वर छ । सार्वजनिक भएको २८ वर्षसम्म पनि यो गीत उत्तिकै ताजा लाग्छ । हरेक वर्ष तिहारमा सर्वाधिक घन्किनेमा पर्छ यो गीत । एक हिसाबले यो गीत तिहारको पर्याय नै बनेको छ ।

 

दियो बाली साँझको…

दियो बाली साँझको
फूल सजाई पूजाको…’

तिहारको अर्को सदाबहार गीत हो, दियो बाली साँझको । तुलसी घिमिरेद्वारा निर्देशित चलचित्र ‘चिनो’मा समावेश गरिएको यो गीतमा कुसुम गजमेरको शब्द, रञ्जित गजमेरको संगीत र आशा भोस्लेको स्वर छ । गीतमा स्वर्गीय कलाकार शुभद्रा अधिकारी, केशव भट्टराईको शीर्ष भूमिका छ । यो चलचित्र पनि प्रदर्शनमा आएको तीन दशक भइसकेको छ, तर आजसम्म पनि ‘दियो बाली साँझको’ गीत उत्तिकै लोकप्रिय छ । हरेक वर्षको तिहारमा घन्किने गीतमध्ये यो पनि शीर्षस्थानमा पर्छ ।

 

निधारमा लर्काएर सप्तरंगी टीको…

निधारमा लर्काएर सप्तरंगी टीका
हिँडिरहू सधैँ तिमी शिखरको बाटो…’

यो गीत चलचित्र ‘विजय पराजय’मा समावेश छ । राजेन्द्र शलभले निर्देशन गरेको यो चलचित्रको यस गीतमा दिनेश अधिकारीको शब्द, शम्भूजीत बास्कोटाको संगीत र बलिउड गायिका हेम लताको स्वर छ । यस गीतमा तिहारको सांस्कृतिक पक्षलाई जोडिएको छ । दाजु र बहिनीबीचको मायालाई गीतमा प्रस्तुत गरिएको छ । २०४७ सालमा प्रदर्शनमा आएको चलचित्रको यो गीत आजसम्म पनि उत्तिकै लोकप्रिय छ । हरेक वर्ष तिहारमा यो गीत घन्किने गर्छ ।

 

यसपालिको तिहारै रमाइलो…

ए हजुर यसपालीको 
तिहारै रमाइलो…’

आकाश अधिकारीको निर्देशनमा बनेको चलचित्र ‘कोहिनूर’मा समावेश गरिएको यो गीत पनि तिहारको बेला घन्किने गीतमध्येमा पर्छ । गीतमा सुन्दर श्रेष्ठको शब्द, शम्भूजीत बास्कोटाको संगीत, प्रमोद खरेल र अञ्जु पन्तको स्वर रहेको छ । पछिल्लो समय चलचित्रमा समावेश तिहार गीतमध्ये यो गीत रुचाइनेमा पर्छ ।

 

वर्षमा दिनैमा लै लै…

तिहारको अर्को लोकप्रिय गीत हो यो । सुगम पोखरेलको स्वरमा रहेको गीत दसैँ र तिहारमा बज्ने नयाँ गीतमा सबैभन्दा लोकप्रिय गीत यही नै हो । दसैँ र तिहार दुवै पर्वलाई समेटेको योग गीत रवी श्रेष्ठले लेखेका हुन् । गीतमा सुगम स्वयंले संगीत भरेका छन् । यो गीतले युट्युबमा पनि राम्रो भ्युज पाएको छ ।

 

दाई त मेरो लाहुर जाने

दाई त मेरो लाहुर जाने
म बहिनीलाई सम्झेर..’

‘दाइ त मेरो लाहुर जाने’ अर्को चर्चित दशैं–तिहार गीत हो । दैवज्ञराज न्यौपानेले लेखेको यो गीतमा युक्त गुरुङ र सावित्री शाहको स्वर रहेको छ । गीतमा युक्त गुरुङले नै संगीत दिएका छन् । दाजु बहिनीको सम्बन्धसँगै लाहुरेको कथा गीतमा समेटिएको छ ।

भाईटीकामा भेटन आउँला…

भाईटीकामा भेट्न आउँला
बिदाई छ आजलाई..’

राजु लामाको स्वर, शुक गुरुङको शब्द/संगीत रहेको ‘भाइटीकामा भेटन आउँला…’ गीत तिहारमा धेरै घन्किने गीतमा पर्छ । २०५६ सालमा रेकर्डिङ गरिएको यो गीतले त्यसबेलादेखि नै राम्रो चर्चा कमाएको छ । गीतमा चेली र माइतीको सम्बन्धलाई प्रस्तुत गरिएको छ ।

सप्तरंगी टीका…

हे दैव रहर हैन
परदेशी हुने..’

गत वर्ष सार्वजनिक तिहार विशेष गीत ‘सप्तरंगी टीका’ पनि रुचाइएको छ । विजय तामाङको शब्द, प्रकाश तामाङको संगीत र विशाल कल्ताङ, प्रकाश तामाङ, जितु लोप्चन र सुमिना लोको स्वर छ । गीतमा केही मात्रामा तामाङ सेलोको भाव समेत मिसाइएको छ ।

धार्मिक तथा पौराणिक कालखण्डका कथा भन्ने पर्वका गीतमा पनि गीतकारहरूले कतै सुटुक्क युवा उमेरका केटाकेटीमा बसेको मायाप्रेमलाई घुसाएका छन् भने कतै परिवारसँग छुट्ट्एिर परदेशिएको छोराको कथा भनेका छन् । त्यसैले त यी गीत युवादेखि उमेर ढल्किँदै गरेका वृद्धवृद्धासम्मले मन पराए ।

लाहुर गएको दाइले बहिनीलाई ल्यााइदिने फूलबुट्टे सारी होस् अथवा प्रेमिकालाई ल्याइदिने मायाको चिनो नै किन नहोस्, गीतले समेटेका छन् । परिणामः यी गीतले आम संगीतप्रेमी नेपालीको मन जितेका छन् ।

तिहारका पुराना गीतको संगीतमा शम्भुजित बास्कोटाको एकछत्र वर्चस्व छ । तिहारका अधिकांश लोकप्रिय गीतमा उनले संगीत भरेका छन् । उनीसँगै तुलसी घिमिरेले पनि आफूलाई अग्रपंक्तिमा उभ्याएका छन् ।

पछिल्ला वर्षहरूमा पनि पर्व गीत नगाइएका होइनन् । चाहे तिज होस् अथवा दसैँ र तिहार । तर, ती गीतले पर्वका पुरानालाई छायामा पार्न सकेका छैनन् । महँगो स्टुडियो, सुलभ प्रविधि र भिडियो निर्माणमा महँगो लगानी भए पनि पुराना गीत नै लोकप्रिय छन् ।