कविता- रूख : एक मानस–चित्र

तुलसी दिवसको जन्म सन् १९४१ जुलाई भएको  हो । लोक साहित्य तथा संस्कृति अन्वेषक तुलसी दिवसको प्रसिद्ध लोककथाकार एवं कवी हुन् । आज उनी कविको कविता यहाँ प्रस्तुत छ ।

रूख : एक मानस–चित्र

जहाँ पनि र
जब पनि हामी
भुइँमा लडेको रूखको मुढामा
साना–ठूला सूक्ष्म गोल आकृतिहरू देख्छौँ,
निश्चय नै हामीले बुझे हुन्छ—
गहिरिएको खोँच र बगेको पहिरोबीच
पहाडको ढाडमा एक्लै उभिएको
त्यो बूढो रूखले
आफ्नो जीवनकालमा पटक–पटक
पहाडजत्रै अनन्त पीडाको भारी बोकेको थियो।

रूखसँग पनि आफ्नो मन र संवेदना हुन्छ
र ती आफ्ना जीवनका साना–ठूला घटना
तथा तिनबाट उम्रेर भित्र–बाहिर गर्ने
नितान्त निजी मनोभाव र अनुभूतिलाई
एक–एक गरी
मनको त्यही विस्तारित पोखरीमा उठ्ने
संवेदनाका प्रकम्पित मौन लहरले
अद्र्धवृत्त र पूर्णवृत्त काला–नीला बुट्टाहरूमा
रचनात्मक अभिलेख सूक्ष्म रूपले राख्ने गर्दछन्।

तर तिनलाई प्रकृति आफैले बनाएको
अनुपम कलाकृति ठानेर हामी पुलकित हुन्छौँ,
यथार्थमा ती रूख आफैले लिपिबद्ध गरेका
अनेक शाखाका परिच्छेदहरूमा आबद्ध
तिनका आत्मवृत्तान्तहरूले भरिएका आफ्नै आत्मजीवनी हुन्।

तर रूखको भाषा र लिपि भएको
वर्णमालाको त्यो पहिलो पुस्तक भने
धेरै पहिले जङ्गल छाडेर सहर निस्केपछि
एकाएक हामी आफैले गुफामा बिर्सिआएका छौँ।

त्यसैले रूखहरू अहिले
समूह–समूहमा
हाम्रो मनको घना जङ्गलबाट
क्रमशः एक–एक गरी बाहिर निस्केर
भुइँमा मुढो भई यत्रतत्र लडिरहेछन्।

आह । तिनीहरू नढली जमिनमा
तिनको जीवनी पढ्न हामी असमर्थ छौँ
र लगातार असमर्थ भइरहेछौँ।